autor: Grzegorz Witkowski.  Mimo, iż trzech starszych braci mojego ojca było żołnierzami Armii Krajowej, w okresie mojego dorastania, który przypadał w dobie PRL-u i stanu wojennego, rodzinne wspomnienia z okresu II wojny światowej ograniczały się jedynie do zdawkowych epizodów z udziałem wujów i kilku ich najbliższych kolegów. Wraz z upływem lat, żołnierze AK odchodzili na wieczną wartę, a czas zapewne zatarł wiele ciekawych wydarzeń.  W czasach już wolnej Polski, kiedy byłem Wójtem Gminy Halinów, złożył mi wizytę jeden z najbardziej niezwykłych ludzi jakich miałem zaszczyt poznać. Już na pierwszy rzut oka jego wygląd zdradzał wielką klasę człowieka ze świata, którego już nie ma. Przedstawił się jako porucznik Jan Kowalski pseudonim „Lis”, warszawiak pochodzący z Zastawia, (przedwojenna część obecnego Kazimierowa). W trakcie rozmowy okazało się, że był on dowódcą rejonu Armii Krajowej działającej na znacznym obszarze dzisiejszej gminy Halinów.

[nggallery id=51]

Spotkanie to było wstępem do krótkiej, lecz niezwykle efektywnej współpracy, którą przerwała jego śmierć. Niezwykłość tego człowieka polegała na tym, że mimo podeszłego już wieku i wielu przejść, jak dowódca z prawdziwego zdarzenia, do końca zabiegał o pamięć i należne miejsce w historii dla swoich podkomendnych. Dla niego honor to nie było tylko słowo. W 1986 roku zebrał i wydał w niewielkim nakładzie wspomnienia swoich żołnierzy. Wraz z podarowanym mi egzemplarzem tych wspomnień, wyraził prośbę o spopularyzowanie ich w miarę możliwości wśród mieszkańców naszej społeczności. Szczęśliwie się złożyło, że wkrótce po pierwszym spotkaniu, przy współpracy gminy i wydawnictwa „Razem” wspomnienia te ukazały się w 1000 egz. pt. „Czwarta Kompania. Rejon „Dęby” Armii Krajowej”. Dzisiaj są one zapewne trudne do zdobycia i dlatego za pośrednictwem „Kuriera Skruda” pragnę odnowić moje zobowiązania wobec śp. por. Kowalskiego „Lisa”. Warto też przypomnieć, że to właśnie z inicjatywy por. Kowalskiego w 1996 roku ukazał się w Telewizji Polskiej dwuodcinkowy program red. Dariusza Baliszewskiego z cyklu „TROPY”, poświęcony męczeńskiej śmierci najbardziej znanego swego podkomendnego, kaprala Stanisława Grzelaka ps. „Marysia” ze Żwirówki. Według mojego rozmówcy w przedstawionym poniżej Spisie imiennym 763 plutonu IV kompanii 2 batalionu III Rejonu „Dęby” (Rembertów) VII Obwodu Armii Krajowej „Obroża” (Warszawa-powiat) celowo pominął kilka nazwisk na wyraźne życzenie zainteresowanych, którzy mimo upadku komuny wciąż bali się ujawnić, wszak rodzina człowieka który doniósł na „Marysię” wciąż mieszkała wśród nich. Wprawdzie winnego wydania Stanisława Grzelaka w ręce NKWD nigdy oficjalnie nie ustalono, ale dowództwo AK miało swoje hipotezy, graniczące z pewnością. Powojenne losy miejscowych żołnierzy ułożyły się bardzo różnie. Niektórzy opuścili rodzinne wsie, ukończyli studia i zamieszkali w Warszawie. Część z nich została na gospodarstwach. Jeszcze inni będąc twardzielami w czasie wojny, w powojennej rzeczywistości się pogubili i nie uniknęli życiowych zakrętów. Wiedział o tym również por. Kowalski, ale ze względu na ich wcześniejsze zasługi darzył ich szacunkiem i niemalże do końca swoich dni z regularnie ich odwiedzał.

Grzegorz Witkowski

Spis imienny 763 plutonu IV kompanii 2 batalionu III Rejonu „Dęby” (Rembertów) VII Obwodu Armii Krajowej „Obroża” (Warszawa-powiat)

1. 

   Anna

   Odpowiedz

   7 marca 2019 o 16:11

   Film ps. „Marysia” cz. 1 i cz. 2 został nadany w 1995 roku w programie „Tropy ” Blanki Danilewicz. Film do nabycia za złożeniem zamówienia w TVP SA Ośrodek Dokumentacji Zbiorów Programowych, Dział Udistepniania Zbiorów , tel. 22 547 62 05

2. 

   Anna

   Odpowiedz

   6 listopada 2018 o 16:33

   Data urodzenia Stanisława Kozłowskiego 1904, psed. Grom.
   Pomyłkowo wpisano błędna datę.Stanisław Kozłowski był ochotniczym żołnierzem wojny polsko bolszewickiej w 1920 roku oraz wojny 1939, więźniem stalagu Altengrabov, przymusowym robotnikiem rolnym w III Rzeszy.