[singlepic id=271 w=150 h=120 float=left]Przed II wojną światową w Okuniewie mieszkało ok. 500 Żydów (spis w 1921 r.). W Okuniewie działały liczne żydowskie organizacje społeczne i kulturalne. Po 1930 roku wielu Żydów wyemigrowało, w konsekwencji czego siedzibę kahału przeniesiono do Rembertowa. Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku Okuniew zajęły wojska niemieckie. W kwietniu 1940 roku Niemcy deportowali wszystkich Żydów z Okuniewa do getta w Warszawie. W tym roku pomiędzy 1, a 8 grudnia obchodziliśmy jedno z najważniejszych świąt żydowskich. Ciekawe jak obchodzone były one przed 1939 rokiem w naszej gminie.
Chanuka
[źródło:Paulina Biskup]
Za czasów Drugiej Świątyni, w II wieku p.n.e., na terenie Izraela panował Antioch IV z syro-greckiej dynastii Seleucydów. Część Żydów uległa wtenczas wpływom helleńskim, widocznym przede wszystkim w posługiwaniu się greką i w stroju, nie zaś bezpośrednio w sferze religijnej. Antioch, który w czasie swoich rządów wszczął prześladowania przeciw Żydom zabronił im praktykowania judaizmu, nakazując kult bogów greckich. W końcu wprowadził on do Świątyni posąg Zeusa Olimpijskiego i zaczął uprawiać w niej kult, bezczeszcząc Świątynię. Dla Żydów taka sytuacja była nie do przyjęcia. Podnieśli przeciwko Seleucydom powstanie na czele którego stanął Juda Machabeusz, który doprowadził ich do zwycięstwa. On właśnie oczyściwszy Świątynię i rozebrawszy skalany ołtarz, przywrócił kult Boga Żydów i na nowo poświęcił Świątynię. Dla upamiętnienia zwycięstwa Judy Machabeusza i ponownego wyświęcenia Świątyni, Żydzi obchodzą 25 dnia miesiąca Kislew święto Chanuka. Nazwa „chanuka” została nadana dla upamiętnienia faktu, że żydowscy wojownicy odpoczęli – hebr. „chanu” – zakończywszy walkę z Syro-Grekami. Miało to miejsce w dniu 25 miesiąca Kislew – zaś zapisaną hebrajskimi literami cyfrę 25, można odczytać jako „ka”.
Dwa przesłania niesie z sobą święto Chanuka. Pierwsze z nich – nawet nieliczny naród, jeśli pragnie być wierny własnej tradycji, może z bożą pomocą odnieść zwycięstwo nad silniejszym, który próbował narzucić mu siłą swoją religię. Drugie – wiąże się z oddziaływaniem świata, który może wywierać na człowieka pewien wpływ, jednak nie powinien on nigdy doprowadzić do wyrzeczenia się tożsamości.
Wiele jest interpretacji i legend związanych z powstaniem święta Chanuka. Jedna z nich powiada, że gdy Juda Machabeusz przystąpił do porządkowania zbezczeszczonej Świątyni, znalazł tylko jedno naczynie zawierające nieskalaną oliwę, która mogłaby służyć do rozpalenia Menory. Niestety, naczynie było tak małe, że oliwa mogłaby starczyć tylko na jeden dzień. Potrzebna była bowiem oliwa na osiem dni, gdyż tyle czasu potrzeba było aby sporządzić nową, czystą oliwę. I wtedy stał się cud, i oliwa z małego naczynka paliła się przez pełne osiem dni.
Dla upamiętnienia cudu chanukowego zapala się podczas święta ośmioramienny świecznik – chanukiję.
Zwyczaje i obrzędy
Centralnym obrzędem Chanuki jest zapalanie świec na chanukiji. W dzisiejszych czasach używa się świec, ale pierwotnie używano do tego celu glinianych lub metalowych lamp oliwnych z ośmioma miejscami na knot. Świece chanukowe zapala się w ten sposób, że pierwszego dnia zapala się pierwszą świecę, zaczynając od prawej strony, i w ciągu następnych dni dodaje się po jednej świeczce, tak że ósmego dnia płonie cała chanukija. Drugiego dnia zapalanie zaczyna się od drugiej świeczki, przypisanej na ten dzień i dopiero potem zapala się tę, która płonęła dnia poprzedniego. Tak postępuje się również w kolejne dni święta.
Zapalaniu świec towarzyszą następujące błogosławieństwa: „Błogosławiony jesteś Panie, Boże nasz, Królu Wszechświata, który uświęciłeś nas swymi przykazaniami i przykazałeś nam zapalać światło Chanuki” i „Błogosławiony jesteś Panie, Boże nasz, Królu Wszechświata, za to, że uczyniłeś cuda naszym ojcom w owych dniach, w tamtym czasie”. Pierwszego dnia Chanuki dodaje się jeszcze: „Błogosławiony jesteś Panie, Boże nasz, Królu Wszechświata, za to, że dałeś nam życie, zachowałeś nas i doprowadziłeś do dzisiejszego dnia”. Światła chanukowe powinny palić się co najmniej przez pół godziny, a jeśli zgasną, należy je zapalić ponownie, ale już bez powyższego błogosławieństwa. Do zapalania służy osobna, dziewiąta świeczka – szamasz (pomocnik) – która również ma swoje miejsce na chanukiji, nie może jednak znajdować się w jednym rzędzie z pozostałymi świeczkami. Nie można bowiem zapalać świateł chanukowych jedno od drugiego ani też dopuścić, aby płomienie się stykały. Oprócz chanukiji musi palić się inne światło, gdyż tradycja zakazuje czerpania korzyści ze światła świecznika – ma ono służyć tylko dla uczczenia święta. Każdego dnia święta recytuje się cały Hallel (odpowiednie Psalmy), natomiast czytane w czasie Chanuki fragmenty Tory opowiadają o poświęceniu Przybytku na pustyni i zapaleniu Menory, oraz o darach, jakie zostały wtedy złożone przez książąt Izraela. Ponadto przy zapalaniu świec śpiewana jest pieśń „Maoz cur”.
Zwyczaj nakazuje, aby kobiety nie pracowały podczas gdy palą się światła Chanuki, a czasem nawet jest on rozszerzany na cały czas trwania święta. Kobiety cieszą się bowiem szczególnymi względami podczas Chanuki na pamiątkę czynu Judyty. Judyta bowiem weszła podstępem do wrogiego obozu, do namiotu Holofernesa, wodza Syro-Greków. Napoiła go mlekiem i gdy ten zasnął, ucięła mu głowę… Wydarzenie to zaważyło na zwycięstwie Machabeuszy.
Tradycyjne potrawy chanukowe to placki zwane latkes, pączki i faworki, ponieważ podczas tego święta na pamiątkę cudu chanukowego przyrządzane są potrawy na oleju. Przygotowuje się też dania z mleka i serów na pamiątkę Judyty.
Gry chanukowe
Świecki charakter Chanuki przejawia się w tym, że dozwolone są wtedy gry hazardowe, np. gra w karty. Jednak najpopularniejszy i najbardziej charakterystyczny dla Chanuki jest drajdel, czyli czworoboczny bączek, którym bawią się dzieci. Na jego czterech ściankach napisane są hebrajskie litery: n, g, h, f – pierwsze litery słów: „nes gadol haja szam” , co oznacza „cud wielki był tam”. Drajdlem można także grać. Oto zasady: hebrajskie litery mają na potrzeby gry znaczenie w jidysz: „n” – „niszt” (nic) lub „nemt” (bierzcie); „g” – „ganc” (całe); „h”- „halb” (połowa); „sz” – „sztel-an” (postaw).
Inną popularną grą są kwitlech. Są to kartki oznaczone cyframi od 1 do 12 (dwa komplety), które rozlosowuje się między graczami po dwie. Gra polega na tym, że trzeba osiągnąć liczbę 31 przez dodanie sumy posiadanych numerów do liczby 9 lub jej wielokrotności. Trzeba zatem posiadać dwie dwójki lub dwie jedenastki, lub szóstkę i siódemkę itd. Można także używać kwitlech przedstawiających cyfry za pomocą liter hebrajskich.